Yabancı Paraları 31.12.2023 Tarihi İtibariyle Değerleme Kurları

Hazine ve Maliye Bakanlığınca 2 Şubat 2024 tarihli ve 32448 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 559 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde borsada rayici olmayan yabancı paraların, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince 31.12.2023 tarihinde yapılacak değerlemelerine esas olmak üzere, aynı Kanunun 280 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarında yer alan hükümlere dayanılarak tespit olunan kurları yer almıştır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı her yıl, biri efektif diğeri de döviz alış olmak üzere iki kur ilan etmektedir. Efektif alış kurları, mükelleflerin nakit yabancı paraları için uygulanmaktadır. Döviz alış kurları ise nakit olmayan yabancı paralar için uygulanmaktadır. Bu şekilde değerlenen yabancı paralara, yabancı para cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer
kıymetli evraklar örnek gösterilebilir.

20/4/1976 tarihli ve 15565 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 130 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve 27/12/1998 tarihli ve 23566 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği gereğince, değerleme günü itibarıyla Hazine ve Maliye Bakanlığınca kurların ilan edilmediği durumlarda T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen kurlar esas alınır.

Vergi uygulamaları açısından bankaların, 31/12/2023 tarihi itibarıyla yapacakları değerleme sırasında bu Tebliğ ile belirlenen kurlar yerine, T.C. Merkez Bankasınca belirlenen esaslara uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen uyguladıkları alış kurlarını esas almaları gerekir. Hazine ve Maliye Bakanlığı Tebliği ekinde yer alan döviz kurları, aşağıdaki gibidir.

İLGİLİ MEVZUAT
Değerleme, Vergi Usul Kanununda, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi
kıymetlerin takdir ve tespiti olarak tanımlanmaktadır. Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi
kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas alınmaktadır. Bu
kapsamda, yabancı paralarda, iktisadi kıymet olarak VUK’nun değerleme hükümlerine tabidir.
VUK’nun 280’inci maddesinde yabancı paraların değerlemesiyle ilgili olarak,
“Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa
olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.
Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye
Bakanlığınca tespit olunur.
Bu madde hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar
hakkında da caridir. Bunlardan vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar,
bu Kanunun 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca
edilebilir. Ancak senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme
gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınır.”
düzenlemesi yer almaktadır.
Bu düzenlemeye göre, yabancı paraların değerleme ölçüsü, borsa rayicidir. VUK’nın 280’inci
maddesinde 4369 sayılı Yasayla yapılan değişiklikle yabancı paralar yanında ayrıca, yabancı
parayla olan alacak ve borç senetlerinin reeskontu ve vergilendirilmeyecek kur farklarına ilişkin
düzenlemeler de yer almaktadır.
Türkiye’de, döviz alım ve satımı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararla
yapılan değişikliklerle genel olarak serbest bırakılmış olmasına rağmen, henüz yabancı para
borsası kurulmamıştır. Bu durumda, VUK’na göre, yukarıda belirtildiği üzere, yabancı paranın
borsada rayici yoksa değerlemeye uygulanacak kur, Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit
edilmektedir. Bu nedenle, 32 sayılı Karar uyarınca bankalar, yetkili müesseseler gibi
kurumların uygulayacakları kurları kendilerinin belirleyebilmesine rağmen, Maliye Bakanlığı
eskiden olduğu gibi her yıl değerlemenin yapılacağı Aralık ayının son günü itibariyle,

değerlemelerde uygulanacak kurları (TC Merkez Bankasından almak suretiyle) Resmi
Gazetede yayımlamak suretiyle ilan etmektedir.
Öte yandan, 130 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 217 Seri No.lu Gelir Vergisi
Genel Tebliğinde belirtildiği üzere değerleme günü itibariyle Maliye Bakanlığınca kur ilan
edilmediği durumlarda T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen kurların esas alınması
gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak değerlemelerde efektif cinsinden yabancı paralar için
efektif alış kurunun (bulunmaması halinde döviz alış kurunun), döviz cinsinden yabancı paralar
içinse döviz alış kurunun uygulanması gerekmektedir.
Vergi uygulamaları açısından, bankaların ise 31.12.2023 tarihi itibariyle yapacakları
değerleme sırasında bu Tebliğ ile belirlenen kurlar yerine, T.C. Merkez Bankasınca belirlenen
esaslara uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen uyguladıkları alış kurlarını esas almaları
gerekmektedir.